Priester met hostie

Ban glutenvrije hosties beschermt allergische katholieken

Soms moet ik glimlachen om het nieuws tijdens de komkommertijd. Zo las ik afgelopen zondag op NOS.nl dat het Vaticaan de bisschoppen per brief had herinnerd aan het feit dat glutenvrije hosties niet zijn toegestaan. Al snel namen ook veel andere media dit bericht over. Nu staat de Kerk tijdens de zomermaanden wel vaker in de schijnwerpers, want men moet toch érgens over schrijven. Maar ik vond het wel vermakelijk dat een interne memo, die niets nieuws bevat, zo breed werd uitgemeten. Stel je voor dat McDonald’s een berichtje stuurt naar alle filiaalhouders om hen er aan te herinneren dat er wel sla op de Big Mac moet, en dat dat vervolgens wereldnieuws wordt.

Het belang van goede nieuwsduiding

Toch leidde dit bericht vooral op sociale media tot een storm van kritiek. De Kerk zou mensen met een glutenallergie en met coeliakie uitsluiten. Ook slaagden sommige dagbladen er niet echt in om de brief te duiden. De meeste media gaven slechts summiere feiten zonder enige duiding, maar een enkeling sloeg de plank volledig mis. In het Limburgs Dagblad schreef journalist Ray Simoens dat de paus coeliakielijders verbant. “Ze hebben geluk dat ze niet worden opgehangen, zoals ketters vroeger.” Die zin bewijst eens te meer dat je bij sommige kranten niet gehinderd hoeft te worden door enige kennis om artikelen over de Kerk te mogen schrijven. Gelukkig ben ik in Brabant geboren en wist ik derhalve al langer dat je Limburgers niet serieus moet nemen.

De vele negatieve reacties op sociale media laten wel het belang van een goede duiding van katholiek nieuws zien. De gemiddelde nieuwslezer heeft slechts een beperkte kennis van de katholieke Kerk. Uit de reacties blijkt namelijk dat de lezers de intentie van het Vaticaan precies omdraaien. De brief is helemaal niet bedoeld om mensen met coeliakie buiten te sluiten. Integendeel, hij is juist bedoeld om te garanderen dat zij niet worden uitgesloten van de communie. Er waren namelijk ongeldige hosties voor deze mensen in omloop, waardoor zij misschien per ongeluk niet daadwerkelijk de communie zouden ontvangen.

Regeltjes, regeltjes

De Eucharistie staat centraal in het katholieke leven. Al sinds de eerste christenen, gelooft men dat Jezus Christus werkelijk aanwezig is in het brood en in de wijn die tijdens de Heilige Mis worden geconsacreerd. Hoe dat precies kan, is een groot mysterie. We kunnen ons daar niet echt een voorstelling van maken. Thomas van Aquino heeft in de middeleeuwen geprobeerd dit mysterie uit te leggen in de termen van de Aristotelische filosofie, die destijds populair was. Deze poging is beroemd geworden onder de naam ‘transsubstantiatie’. Hij legt daarmee uit hoe iets alle fysieke kenmerken van brood kan hebben, maar toch in wezen het Lichaam van Christus kan zijn. Hoewel zijn uitleg heel mooi is – en daarom populair is in de katholieke Kerk – schiet het uiteraard tekort. God laat zich niet vangen in ons beperkte voorstellingsvermogen. Dat weet de Kerk ook. Daarom hebben we regeltjes nodig voor de Eucharistie.

Ik hoor mensen vaak zeggen dat religieuze voorschriften door mensen zijn bedacht en dat God veel groter is dan een verzameling regels. Dat klopt, maar daarbij moet wel gezegd worden dat die regels helemaal niet bedoeld zijn om de macht van God in te perken. De regeltjes geven de grenzen aan van ons menselijk verstand. God zou in theorie werkelijk aanwezig kunnen zijn in een dropveter. Er is alleen niemand die objectief kan vaststellen of Hij ooit in een dropveter aanwezig is geweest. De Kerk heeft dus niet de macht om te bepalen dat priesters dropveters kunnen consacreren. God heeft dat namelijk nooit geopenbaard in de traditie of in de Schrift. Bovendien zijn priesters heel uitdrukkelijk geen tovenaars die willekeurige objecten in het Lichaam van Christus kunnen veranderen. Katholieken geloven in wonderen en in mysteries, maar niet in magie.

De Kerk neemt het zekere voor het onzekere

Aangezien Jezus heeft beloofd dat wij Hem mogen ontvangen in de gedaanten van brood en wijn, is het voor de Kerk dus van belang dat er ook daadwerkelijk brood en wijn op het altaar liggen. Een dropveter, een fles cola of een cd met de grootste hits uit de jaren ’80 zijn duidelijk geen brood of wijn. Maar voor glutenvrije hosties ligt dat toch wat ingewikkelder. Dat lijkt een beetje een grijs gebied. Het Vaticaan heeft daarom na enig onderzoek besloten dat glutenvrije hosties niet de noodzakelijke ingrediënten bevat om het als geldige materie voor een hostie te beschouwen. Daarmee geeft de Kerk dus aan dat zij niet kan vaststellen of Christus werkelijk aanwezig is in hosties zonder gluten. We kunnen die immers niet echt als brood aanmerken.

Uiteraard hoeft God zich niet aan die regeltjes te houden. Het zou heel goed kunnen dat Christus ook in glutenvrije hosties aanwezig is. Aangezien we dat echter met geen mogelijkheid kunnen weten, nemen we beter het zekere voor het onzekere. Voor mensen met een glutenallergie zijn er glutenarme hosties. Als je coeliakie hebt en dus echt helemaal geen gluten binnen mag krijgen, dan mag je de communie ook ontvangen door het drinken van de wijn. Dat vergt wellicht iets meer organisatorische rompslomp, maar de Kerk neemt liever net iets meer moeite voor deze mensen dan dat zij het risico lopen een ongeldige communie te ontvangen. Zelfs al is die kans klein. Geen enkele gelovige wordt op die manier – al dan niet per abuis – van de communie uitgesloten.

Typische priester, die controleert of Jezus wel echt aanwezig is in de hosties.

De aanleiding voor de brief

Het Vaticaan heeft echter gemerkt dat er via websites en supermarkten geheel glutenvrije hosties werden verkocht. Deze werden specifiek aangeprezen voor mensen met een allergie of met coeliakie. Zoals gezegd, waren er al voldoende oplossingen voor deze mensen. Nu liepen zij juist het risico om een waardeloos stukje broodvervanging te eten in plaats van daadwerkelijk Christus te ontvangen. Daarom heeft de paus aan de Congregatie voor de Goddelijke Eredienst en de Regeling van de Sacramenten gevraagd om de regels nog eens per brief duidelijk te maken aan alle bisdommen. In Nederland blijkt deze kwestie niet te spelen. De bisschoppen lieten gisteren weten dat er al jaren certificaten worden verstrekt om de geschiktheid van brood en wijn te kunnen garanderen.

Het lijkt dus nogal een hoop gedoe met strenge regeltjes. In werkelijkheid duidt de Kerk echter gewoon de grenzen van haar kennis aan. Die grenzen zijn belangrijk omdat deelname aan de communie voor ons belangrijk is. God is inderdaad groot genoeg om ook in glutenvrije hosties of zelfs in dropveters aanwezig te zijn. Wij zijn echter te klein om Hem daarin met zekerheid te herkennen.

, , , , , , , , , , , , , , ,

Jaap de Wit

Jaap is geboren in 1978 in het wonderschone Bergen op Zoom, en thans woonachtig in Gouda. Overdag is hij software engineer en ‘s avonds is hij Rooms-Katholiek. Hoewel hij kort na zijn geboorte al een tijdje katholiek is geweest, was hij jarenlang atheïst. Op een dag in 2010 liep hij per abuis tegen het het ware geloof aan en sindsdien zit hij weer stevig in de kerkbanken. Sinds 2012 is hij enthousiast lid van Koor Padua en sinds 2014 is hij ook acoliet in Gouda.

Alle berichten van Jaap


4 reacties op “Ban glutenvrije hosties beschermt allergische katholieken”

  • Aleid Nieuwenhuys schreef:

    Mooi artikel en duidelijke en goede uitleg. Ik ben zelf coeliakie patiënt en heb behoorlijke darmproblemen. Ik heb de hosties uit St Michielsgestel, dovenindtituut en neem er altijd 1 mee in mijn eigen pixus.
    Die verdraag ik. Net al een mede parochianen, die zeer allergisch is voor gluten.
    Heb geen moment getwijfeld aan datgene wat de Paus geschreven heeft. Hij wil zuiverheid en geen gedoe met eigengenaakte hosties (heb dat meegemaakt, ze waren niet weg te krijgen. Te hard ) vervanging door zelf meegenomen cracker, toevoegingen met extra smaakje door ” supermarkthosties” Noem maar op.
    Naar werd ik van al die ongenuanceerde krenkende/ respectloze reacties van mensen, die niet eens weten wat de communie betekent voor ons.
    Dacht enkel: wacht rustig af.

    • Jaap de Wit schreef:

      Bedankt dat je ook je eigen ervaring hiermee deelt. Fijn dat je een goede oplossing hebt gevonden.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *