Over zieke baby’s en dogmatische gezondheid

• Jaap de Wit
• 8 maart 2017
• Een rooms sausje, Radio Maria
• 3

“Weten jullie al of het een jongetje of een meisje wordt?” Deze vraag hoorden mijn vrouw en ik de afgelopen maanden regelmatig. Als we dan antwoordden dat we het wel wisten, maar het nog even een verrassing wilden laten, dan maakte men steevast de opmerking: “Ach ja, als het maar gezond is.”

Inmiddels is onze prachtige dochter Clara geboren. Zoals de meeste mensen hadden verwacht, is ze inderdaad een jongetje of een meisje. Helemaal gezond is ze echter niet. Tijdens de bevalling kwam Clara klem te zitten met haar schoudertje, waardoor haar rechterarm uiteindelijk verlamd is geraakt en haar linker bovenarm is gebroken. Gelukkig helen botbreuken bij baby’s schijnbaar goed en is de kans op genezing van haar verlamming – met behulp van langdurige fysiotherapie – zo’n tachtig à negentig procent. Toch verdwijnt de roze wolk snel wanneer je kindje van twee dagen oud aan de morfine moet, omdat ze zich anders schor schreeuwt van de pijn.

Gezondheid en geluk

Dat neemt niet weg, dat ik me enorm gelukkig en dankbaar voel. Toen ik er achter kwam dat Clara’s armpje verlamd was, was ik al zo stapelgek op haar, dat het me op dat moment niet echt interesseerde of het tijdelijk of permanent was. Bovendien zijn er ook voordelen aan twee armen die niet functioneren. Clara is niet alleen de schattigste baby in de wereld, ze is ook de enige persoon van wie ik kan winnen met tafelvoetbal. Ook op de bowlingbaan versla ik haar met gemak.

Een en ander heeft me wel aan het denken gezet. Is het wel zo aardig om ouders een gezond kind te wensen? Het is uiteraard goed bedoeld. Je wenst immers niemand een slechte gezondheid of onnodig lijden toe. De wens gezond te zijn is ook universeel en van alle tijden. In het evangelie lezen we hoe Jezus mensen genas. Iedereen is het er over eens dat gezondheid een groot goed is.

Toch heb ik wel eens het gevoel dat we in deze tijd erg veel nadruk op gezondheid leggen. Dat is op zich niet raar. In een maatschappij waarin God steeds meer verdwijnt, verschuift de aandacht van het eeuwige naar het tijdelijke. Dat kan geen kwaad, zolang we er niet teveel in doorschieten. Ons lichamelijk welzijn mag ook weer geen nieuwe religieuze standaard worden. Dat lijkt helaas vaak wel te gebeuren.

Dogmatische gezondheid

Wanneer we tegenwoordig over ‘zondigen’ spreken, dan bedoelen we vaak dat we ons niet houden aan een gezond dieet. Als iemand obesitas heeft, dan is dat niet iemand met een potentieel stofwisselingsprobleem, maar iemand met een gebrek aan zelfbeheersing. Het morele oordeel komt meestal ver voor enige interesse in feitelijke oorzaken. De hedendaagse gezondheidsideologie heeft zo een eigen invulling aan het begrip ‘karma’ gegeven. Karma geeft volgens mij een onbarmhartige, onchristelijke, maar vooral ook een onrealistische kijk op het lijden. Waar het christendom het lijden nog toeschrijft aan iets abstracts als ‘erfzonde’, zoekt ‘karma’ de oorzaak in persoonlijke schuld.

Men beschouwt ziektes als een straf voor een ongezonde levensstijl. Er gaan steeds meer stemmen op om mensen met slechte eetgewoonten of verslavingen meer te laten betalen voor hun ziektekostenverzekering. Solidariteit houdt al snel op bij de grens van goed en kwaad. De dieetpolitie bewaakt die grens in veel opzichten nog strenger dan de Spaanse Inquisitie. Daar kreeg je tenminste nog een eerlijk proces.

Wanneer men het lijden niet langer als gevolg van het kwaad ziet, maar als het kwaad zelf, dan legt dat een nogal onredelijke druk op ouders om gezonde baby’s te produceren. In een tijd waarin ouders hun kinderen al voor de geboorte op allerlei aangeboren afwijkingen laten controleren, omdat men het kwaad desnoods al vanuit de baarmoeder wil uitroeien, krijgt de goedbedoelde wens “als het maar gezond is” soms een hele nare dubbele betekenis.

Netwerk van liefde

Ik dacht daarom afgelopen week nog eens aan die mysterieuze Bijbelverhalen, waarin Jezus talrijke jonge en oude mensen van hun kwalen geneest. In onze tijd zouden die mensen misschien niet geboren worden of zouden we ze helpen om uit het leven te stappen. Toch wil ik hier vooral niet cynisch over doen. Het is veel te makkelijk om te vervallen in cultuurpessimisme, want daarmee zouden we volgens mij de werkelijke Blijde Boodschap over het hoofd zien.

In de tijd van Jezus waren deze mensen namelijk helemaal niet beter af dan nu. Niet alleen hebben we tegenwoordig gelukkig een veel betere gezondheidszorg, onze mening over zieke mensen is ook echt niet slechter dan toen. Ziekte werd toen ook vaak gezien als een gevolg van zonde of zelfs demonische bezetenheid. Zieke en gehandicapte mensen waren sociale outcasts. Het werkelijke wonder dat zich destijds voltrok, was niet het feit dat Jezus zieke mensen genas, maar dat Hij aandacht voor hen had. Het Woord is vlees geworden en heeft zich om ons bekommerd. We mogen dit wonder telkens weer opnieuw proeven wanneer wij ook voor elkaar zorgen.

Mgr. Van den Hende spreekt wel eens over de Kerk als ‘een netwerk van liefde‘. Dit netwerk heb ik deze weken zelf heel sterk ervaren, zowel binnen als buiten de Kerk. Er werd door gelovigen in verschillende landen gebeden voor onze dochter. We hebben ontzettend veel steun mogen ontvangen van familieleden, vrienden en kennissen. Buren stonden klaar om ons te helpen. Artsen en verpleegkundigen gaven meer dan professionele zorg. Ze toonden ook hun bezorgdheid om Clara en luisterden steeds naar onze wensen en angsten.

Je zou kunnen zeggen dat onze dochter een moeilijke start heeft gemaakt. Dan zou je echter voorbij gaan aan alle liefdevolle aandacht die ze in haar korte leventje al heeft mogen ontvangen. Wanneer je in het vervolg dus niet zeker weet of iemand een jongetje of meisje krijgt, zeg dan niet “als het maar gezond is”, maar probeer het cliché eens te doorbreken met een welgemeend: “als het maar geliefd is.”

Dit artikel is gebaseerd op mijn column in ‘Van Harte Katholiek’ van 8 maart 2017 op Radio Maria.