Adorazione dei Magi

Over wanhopige vluchtelingen en heidense feesten

Het is weer bijna Kerstmis, en dat betekent dat we bestookt worden met de drie jaarlijks terugkerende clichés: grijsgedraaide kerstliedjes van onder meer Mariah Carey, veel te drukke winkelcentra met veel te sfeervolle sfeerverlichting en enkele verdwaalde christenen die klagen over de heidense elementen van dit prachtige feest. De eerste twee clichés laten ons nooit in de steek, maar ik moet toegeven dat ik deze keer een beetje teleurgesteld ben in de verdwaalde christenen.

Ik las namelijk vorige week een artikel van vrijzinnig protestants theoloog Wim Jansen, waarin hij pleitte om het kerstfeest maar helemaal af te schaffen. Maar in plaats van te klagen over de heidense elementen, vond hij juist dat we de christelijke thematiek moeten schrappen en voortaan maar gewoon de winterzonnewende moeten gaan vieren. Ik heb slechts een klein puntje van kritiek op zijn heldere, eigentijdse betoog: het is volkomen van de pot gerukt.

Ik zal voor het gemak de historische onjuistheden van Jansen even over het hoofd zien, wanneer hij stelt dat het kerstfeest om godsdienst-politieke redenen is verzonnen om het heidense West-Europa te bekeren. Je moet protestanten nu eenmaal niet te veel kennis van geschiedenis laten nemen, want anders worden ze nog katholiek. Nee, waar het me om gaat, is dat waar veel christenen te negatief over heidenen spreken, meneer Jansen iets te hard van stapel loopt met het knuffelen van terecht uitgestorven natuurreligies.

Katholieken hebben over het algemeen een meer gematigde houding naar de heidense religies. Kaïn en Abel waren ook heidenen en toch ging God met hen op weg. We zien zelfs nog steeds elementen van hun oer-religie met offergaven terug in het huidige christendom. De katholieke Kerk heeft er uiteindelijk – terecht – voor gekozen om andere religies niet per definitie als ‘slecht’ te zien. Ze beschouwt hen veelal als religies die onderweg zijn naar Christus, zoals ooit ook de stamvaders van het joodse geloof onderweg naar Christus waren. Wanneer volkeren zich dus bekeerden, was het gebruikelijk om de goede elementen uit hun cultuur en religie te behouden. Daarom vind ik ook niet dat de heidense elementen, die in de loop van de geschiedenis aan het kerstfeest zijn blijven hangen, per definitie verkeerd zijn.

Hoewel de ergernis aan kerstbomen en slingers vermoedelijk een nogal fundamentalistische hobby is – ik ken gelukkig niet veel christenen die er last van hebben – kan ik op zich de logica nog wel volgen. Men wil de bijzaken – of zo men wil, de ‘slechte’ eigenschappen – uit het feest halen en terug gaan naar de kern van het verhaal: de geboorte van Jezus Christus, onze Heer. Waar ik echter met mijn pet niet bij kan, is de compleet tegenovergestelde wens van deze theoloog om Kerstmis van haar wezenlijke boodschap te ontdoen. Het is niet alleen een stap achteruit in de ontwikkeling van religie, Jansen haalt daarmee ook de bodem onder het tweede deel van zijn betoog vandaan.

De Bijbel en het vluchtelingenbeleid

De prachtige geboorteverhalen van Mattheüs en Lukas moeten volgens hem namelijk ingezet worden als politiek protest tegen de bureaucratisering van het vluchtelingenbeleid. Je kunt daar van alles van vinden, maar laten we voor het gemak aannemen dat dit inderdaad wenselijk is. De vluchtelingencrisis is nu eenmaal een reëel probleem en aangezien Bijbelverhalen vele lagen hebben, herkennen we in deze tijd wel iets in het dramatische avontuur van een jong gezinnetje dat op vlucht slaat omdat hun levens in gevaar zijn. Tot zover kan ik Jansen nog volgen. Ik bedoel maar, hoeveel verhalen hebben we over een baby die moet onderduiken voor een kwaadaardige tiran? Over een jongetje dat leefde en uiteindelijk bereid was om zelfs de dood te overwinnen om de wereld van het kwaad te verlossen? Ik zal het maar verklappen, het zijn er welgeteld twee. Jezus Christus en Harry Potter. Maar tenzij we willen bereiken dat ieder gezin een vluchteling in zijn bezemkast opsluit, lijkt het me verstandig om in te zetten op Jezus.

Dan rest de vraag hoe Jansen vervolgens denkt dit verhaal aan de man te brengen. Voor een heleboel mensen leeft de Bijbel niet echt. In het gunstigste geval vindt men het een nogal suf boek of heeft men er niets mee. In het ergste geval roept het juist associaties op met de minder frisse kanten van religie.

Als er nu eens een tijd in het jaar was, waarin het hele land – gelovig of niet – met de neus op deze verhalen werd gedrukt en het nog leuk vond ook. Stel je voor dat mensen op tv en radio doodgegooid werden met de geboorte van Jezus Christus, en dat ze voor de gezelligheid naar de stad gingen en overal stalletjes zagen met daarin beeldjes van de Heilige Familie … O wacht, zoiets bestaat al: Kerstmis! De kerk is dan ook aanmerkelijk beter gevuld dan normaal en niet geheel toevallig hoort men dan ook het geboorteverhaal.

Bij ons in Gouda is er elk jaar rond deze tijd Kaarsjesavond. Vrijdagavond is het weer zover. Dan staat de halve stad met plezier uren in de kou te wachten tot de burgemeester uitgebreid voorleest uit de Bijbel, alvorens de heidense kerstlichtjes aan te steken. Ik heb daar eens een verstokte atheïst gezien met bevroren tenen en een blij gezicht. En deze taferelen spelen zich niet alleen af in Gouda, maar in de hele wereld.

In het Vaticaan staat de kerststal dit jaar zelfs in het teken van de vluchtelingenproblematiek. Dat was overal in het nieuws en ik heb me laten vertellen dat er niet alleen vrijzinnige protestanten naar het nieuws kijken, dus Wim Jansen zou uitzinnig moeten zijn van vreugde. Hij mag God op zijn blote knietjes danken dat het kerstfeest niet alleen het decor is van een neopaganistisch theater, maar dat het ook nog eens een podium biedt voor zijn favoriete politieke thema.

De betekenis van Kerstmis

Gezellig de winterzonnewende vieren.
Gezellig de winterzonnewende vieren.

Voor onze voorouders was het misschien fantastisch dat de dagen langer werden en het licht het dus weer eens had gewonnen van het duister, maar laten we eerlijk zijn: welke boodschap heeft de gemiddelde vluchteling daaraan? Wil Jansen zijn ideeën over een zogenaamd ‘kosmisch bewustzijn’ van een ‘ontzagwekkend universum’ misschien eens uitleggen aan de mensen die de vreselijke taak hebben om de aangespoelde kinderlijkjes van mediterrane stranden te plukken? Welk verhaal gaat hij hen dan vertellen? Het verhaal van de dagen die langer worden na de winterzonnewende of het verhaal van die ene jongen die wél leefde?

Dankzij Jezus Christus weten we dat we al het kwaad en alle ellende niet uit deze wereld krijgen met politieke macht of met nog meer oorlogsgeweld, maar met de onschuld van een pasgeboren kind. Volgens Jansen is de geboorte van Christus geen specifiek heilsfeit, en werd dat dus niet gevierd door de vroege christenen. Hij gaat er daarbij echter ten onrechte van uit dat wij vandaag de dag slechts de geboorte van onze Verlosser vieren. Dat is niet zo. De heidenen vierden hun midwinterfeesten, omdat ze wisten dat er hoop was. Maar de reden dat die heidenen uit Europa verdwenen zijn, is omdat die hoop inmiddels vervuld is. Het is juist het mysterie van vleesgeworden hoop dat we vieren met kerst. Wat mij betreft zouden we dat tot in den treure moeten blijven vieren.


Dit artikel is gebaseerd op mijn column in ‘Van Harte Katholiek’ van 14 december 2016 op Radio Maria.

, , , , , , , , , , , , , ,

Jaap de Wit

Jaap is geboren in 1978 in het wonderschone Bergen op Zoom, en thans woonachtig in Gouda. Overdag is hij software engineer en ‘s avonds is hij Rooms-Katholiek. Hoewel hij kort na zijn geboorte al een tijdje katholiek is geweest, was hij jarenlang atheïst. Op een dag in 2010 liep hij per abuis tegen het het ware geloof aan en sindsdien zit hij weer stevig in de kerkbanken. Sinds 2012 is hij enthousiast lid van Koor Padua en sinds 2014 is hij ook acoliet in Gouda.

Alle berichten van Jaap


3 reacties op “Over wanhopige vluchtelingen en heidense feesten”

  • Robert Frans schreef:

    Het politiceren van het christelijk geloof, met de intentie van de Kerk een actiegroep te maken en van de Mis een politiek pamflet, is iets van alle tijden en is dus al vele malen geprobeerd. Maar het is nooit echt van de grond gekomen; ook de laatste pogingen in de jaren zestig en zeventig zijn grotendeels uitgedoofd of zijn nog druk bezig daarmee.
    Op één of andere manier leent het Mysterie zich daar niet voor, is het daarvoor te complex, te weerbarstig, te gelaagd en vooral te veeleisend: Christus wil uitsluitend jou, helemaal, en interesseert zich enkel voor politiek daar waar het jou een heiliger mens maakt. Niet andersom.
    Het is een beetje alsof je van Midden-Aarde een simpel verhaaltje over milieuvervuiling wil maken en daarvoor alle te ingewikkelde of daartoe irrelevante verhaallijnen en plotwendingen verwijderd. Het werkt gewoon niet, het maakt het hele verhaal krachteloos.

    Of zoals Hitler zegt in het boek Daar is ie weer: “Op de Mona Lisa schilder je ook geen hakenkruis.” 😉

  • Fijn om jouw mening te horen over dit stukje, je homorechten om Harry er in te verwerken en de neus op de feiten te drukken dat er heden ten dage nog vluchtelingen zijn. Dat we juist nu de hoop mogen voelen dat er ooit een nieuw begin was en we dat steeds opnieuw mogen vieren, ook het licht wat toch steeds weer terug komt. En ja laten we vooral de mensen die 1 keer per jaar dat gevoel zoeken van hoop, nieuw leven, saamhorigheid met open armen op onze markt ontvangen. In de hoop dat zij dat gevoel een poosje vast mogen houden de komende tijd. Zalig kerstfeest iedereen.

Laat een reactie achter op Bert Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *