Over fantasieloze mensen en afwezige vaders

• Jaap de Wit
• 24 juni 2016
• Een rooms sausje, Radio Maria
• 5

Afgelopen zondag was het Vaderdag en dat heeft voor mij altijd een dubbel gevoel, aangezien mijn eigen dochter van zeven – bijna acht – aan de andere kant van de wereld woont en ik niet zo vaak contact heb met haar. Waar mijn broers en mijn vrienden elk jaar worden verwend met allerlei knutseltjes, gedichtjes en tekeningen voor ‘de liefste papa in de wereld’, is mijn zondagochtend dan meestal verdacht stil. Ik heb de afgelopen zeven jaar welgeteld één vaderdagcadeau gehad en dat was drie jaar geleden. Mijn dochter had op school een knutselwerkje gemaakt voor Vaderdag en dat had ze tot augustus bewaard om het mij persoonlijk te kunnen overhandigen. Ik zag haar toen voor het eerst in ruim drie jaar. De papieren stropdas – door haarzelf uitgeknipt en ingekleurd – is nog steeds het mooiste cadeau dat ik ooit heb gekregen en heeft een prominente plaats aan de muur.

Ik heb al eens eerder verteld dat mijn eigen bekering is gekomen in de periode nadat mijn dochter uit mijn dagelijks leven was verdwenen. Hoewel ik niet geloofde, begon ik op een dag toch in een kerkje naar Jezus te bidden of Hij als een vader over mijn dochter kon waken, aangezien ik dat toen niet meer kon. Ik kreeg op dat moment een mystieke ervaring waarin God me uitdrukkelijk liet weten dat ik mijn kruis op me moest nemen. Wat dat precies inhield, wist ik op dat moment eigenlijk niet, maar het was voor mij de aanleiding om het christendom beter te leren begrijpen en uiteindelijk terug te keren tot geloof van mijn jeugd. Het raakte me dus nogal dat Jezus in de evangelielezing van afgelopen zondag – precies op Vaderdag – zei: “Wie mijn volgeling wil zijn, moet mij volgen door … elke dag opnieuw zijn kruis op te nemen.”

Mijn feestelijke Vaderdag

Gelukkig betekent dat niet dat je bij de pakken neer moet zitten. Ten eerste ligt dat niet in mijn aard en ten tweede heb ik ervaren dat er een last van je schouders valt wanneer je je kruis op je neemt.

Ik heb dit jaar dus van Vaderdag een feestje gemaakt en ik heb mijn eigen vader eens goed in het zonnetje gezet. En terecht. In het dagelijks leven loopt mijn vader vanwege zijn MS met een rollator. Maar wat niet veel mensen weten, is dat dat slechts een vermomming is. Hij is in werkelijkheid namelijk een superheld. Toen ik nog kind was, was zijn heldennaam ‘De Postbode’. Mensen in het dorp vroegen mij soms: “Ben jij niet een zoon van De Postbode?”, hetgeen ik uiteraard vol trots bevestigde. Tot zijn heldendaden behoren onder meer: een zolderkamer voor mij maken, tijdens het vissen de worm aan mijn haakje bevestigen, en ’s avonds het vlees zo nauwkeurig snijden dat elk van zijn drie zoons het grootste stuk had. Maar zijn beste prestatie is nog wel dat hij mij heeft verwekt. Dat zou zelfs mijn moeder niet in haar eentje hebben gekund.

Tegenstanders van Vaderdag

Sommige mensen zijn tegen Vaderdag. Zij zeggen dat het feest bedacht is om commerciële redenen. Nou en, denk ik dan als goed katholiek, een feest is een feest! Waarom zouden commerciële redenen trouwens verkeerd zijn? Ik steun graag de lokale middenstand en als ik daarbij ook nog eens iets kan geven aan mijn dierbaren, dan zijn dat twee vliegen in één klap. U merkt het al, ik ben een groot voorstander van Vaderdag. En dat ben ik om precies dezelfde reden dat ik ook een groot voorstander van de monarchie ben: omdat vaders en koningen helden zijn in de wereld van kinderen. Het is niet voor niets dat God de ‘Vader’ wordt genoemd. Als Hij een moeder was, dan werden we geboren met kniebeschermers en zat ons leven niet zo vol met avontuur.

Ik denk dan ook dat het de tegenstanders van Vaderdag eigenlijk helemaal niet te doen is om de commercie. Dat is slechts een excuus. Ik vermoed dat hun aversie te wijten is aan een gebrek aan inbeeldingsvermogen. Vaderdag-haters zijn mensen zonder fantasie. Waarschijnlijk protestanten. Gelukkig generaliseer ik nooit, maar dit zelfde bedroevende gebrek aan fantasie vind je terug bij anti-monarchisten, socialisten, fundamentalisten, sedesvacantisten, filatelisten en columnisten. Om nog maar te zwijgen over atheïsten.

Een professor in de psychologie, Paul Vitz, heeft eens onderzoek gedaan naar de psychologische oorzaken van atheïsme. Hij ontdekte dat veel bekende gelovigen een goede band hadden met hun vader, terwijl veel bekende atheïsten een slechte – of geen – relatie hadden met hun vader. Hij kwam dan ook tot de conclusie dat het gebrek aan een goed en sterk vaderfiguur weleens zou kunnen leiden tot een atheïstisch wereldbeeld. Uiteraard is de werkelijkheid niet zo zwart-wit, maar toch vind ik dit onderzoek interessant om twee redenen.

Atheïsten en de afwezige vader

Allereerst hoor ik atheïsten weleens psychologische theorieën gebruiken als argument tegen het theïsme. Men neemt dan aan dat het geloof onzinnig is, omdat men kan verklaren waarom mensen geloven. Of professor Vitz nu gelijk heeft of niet, het is een feit dat men iedere willekeurige mening met behulp van de psychologie zou kunnen verklaren, inclusief het atheïsme zelf. Er zijn ongetwijfeld redenen waarom mensen zich aangetrokken voelen tot geloof of tot ongeloof, maar die redenen bewijzen op zich niets en ontkrachten ook niets.

Maar de tweede reden – en hier slaat mijn fantasie wellicht een beetje op hol – is dat men interessante parallellen zou kunnen trekken tussen de hedendaagse ontkerkelijking en de crisis van het huwelijk en het gezin. Waar God de Vader afwezig is, lijkt ook de huisvader steeds vaker afwezig. Maar zou een groeiend atheïsme kunnen leiden tot meer gebroken gezinnen of is het eerder andersom? In een cultuur waarin een hogere autoriteit verdwijnt en waarin individualisme en hedonisme tot idealen worden verheven, krijgt het gezin vanzelf een stoffig imago. Het ouderschap wordt dan zelfs een last. In de cultuur van ‘Ik’, is het gezin iets voor de ander. Dat een dergelijke cultuur bedorven is, voelt zelfs een kind aan. Een gezonde maatschappij groeit door haar collectieve idealen. Een maatschappij waarin het gezin verdacht wordt gemaakt, groeit alleen door de gratie van de mensen die haar zelfzuchtige idealen niet onderschrijven.

Uiteraard zijn begrippen als ‘de cultuur’ en ‘de maatschappij’ erg vaag en zijn ze gemakkelijk als zondebok te gebruiken. Het is ook niet mijn bedoeling om met de vinger te gaan wijzen en mijn eigen verantwoordelijkheid te ontlopen. Ik ben zelf een afwezige vader, dus als mijn dochter straks atheïst of protestant wordt, dan heb ik het vast aan mezelf te danken. Gelukkig ziet het er nu nog gunstig uit. Wanneer ik haar spreek – niet vaak maar soms wel urenlang – dan heeft ze ontzettend veel humor en fantasie. Ik bof maar met zo’n dochter. Zondag stuurde ze me een kort berichtje. “Happy Father’s Day ” En dat was het ook. De gelukkigste Vaderdag in zeven jaar.

Dit artikel is gebaseerd op mijn column in ‘Van Harte Katholiek’ op Radio Maria.