Een katholiek in de verkeerde wijngaard

• Jaap de Wit
• 4 januari 2014
• Een rooms sausje
• 5

Als ik ergens op vakantie ga, dan is één van de voorbereidingen die ik tref het opzoeken van de dichtstbijzijnde katholieke kerk. Toen ik dus afgelopen zomer naar de Verenigde Staten vloog om mijn dochtertje te bezoeken, had ik al uitgezocht hoe ik bij de kerk moest komen en hoe laat op zondag de mis aan zou vangen. Maar toen ik daar eenmaal was, liep het allemaal net even iets anders. Het bleek dat mijn dochter op zondag naar een kerk van de Vineyardbeweging gaat. Ik was erg nieuwsgierig wat dat inhield, dus besloot ik maar met haar mee te gaan. Ik vond het toch wel belangrijk te weten in wat voor evangelische beweging mijn dochter terecht was gekomen en dus besloot ik er met een open houding naar toe te gaan.

We arriveerden bij een plat, nietszeggend gebouwtje, enigszins verscholen achter een ander nietszeggend kaal gebouw. Maar toen ik naar binnenging werd die indruk direct vervangen door de aanblik van een zeer levendige gemeente. Er stonden mensen alle binnenkomers te groeten, er waren aparte zalen voor baby’s en peuters, voor kleuters, en voor schoolkinderen. Mijn dochter had blijkbaar een soort van klantnummer, en nadat deze in de computer was ingevoerd spuugde een printer keurig een sticker uit met haar naam, waarna ze afgezet kon worden bij de kleuterzaal. In de algemene ontvangstruimte stonden grote kannen koffie en bergen met bagels. We schonken een beker koffie in en smeerden een bagel, waarna we een grote zaal binnenliepen die het ‘auditorium’ genoemd werd. Hier werd de viering gehouden. Er stond een professionele geluidsinstallatie tussen vele rijen met bioscoopstoelen die allemaal gericht waren op een podium waar een bandje stond te spelen. De enige hint die ik had dat ik in een kerk was, in plaats van een concert- of congreszaal, was dat er achter het drumstel een kruis stond. Aangezien ik nooit eerder een niet-katholieke viering had bijgewoond, zal je wellicht begrijpen dat mijn scepsis begon te groeien.

Ik vond een stoel, plaatste mijn beker koffie in de daarvoor bestemde koffiebekerhouder, en nog voordat mijn aan houten kerkbankjes gewende katholieke achterwerk de fijn gestoffeerde zetel had geraakt, sprongen er overal om me heen mensen op die in hun handen klapten of andere ritmische bewegingen maakten. Nu had ik me voorgenomen om gewoon netjes mee te doen met deze ‘broeders en zusters’ en dus zag het er naar uit dat mijn goed getrainde katholieke knieën deze zondag een dagje vrij zouden krijgen. Niet knielen vandaag, maar swingen. Ik realiseerde me dat ik in gevaar was, want de enige keer dat een houterige katholiek ritmische bewegingen maakt met zijn armen is wanneer hij een epileptische aanval heeft. Maar ik ben nooit te beroerd om te experimenteren, dus ik deed vrolijk mee.

Al gauw merkte ik dat de sfeer en de muziek me toch wel aangrepen. Ik had dit van tevoren nooit gedacht, maar ik vond het mooi om te zien hoe de mensen om me heen en op het podium oprecht de Heer aan het prijzen waren. De muziek was aanstekelijk, de teksten christelijk, en als je een keer het refrein had gehoord, dan kon je de rest makkelijk meezingen. En dat deed ik dan ook met overtuiging.

De viering werd afgesloten met een preek van pastor Steve. Hoewel ik het meer een hoorcollege vond dan een preek, en dat bedoel ik als compliment. De katholieke preek, of homilie, duurt doorgaans 10-15 minuten en is in vele gevallen saai en langdradig. (Jos Moons S.J. schreef hier een paar maanden terug nog een goed artikel over in Ignis Webmagazine.) Ik vermoed dat dat komt omdat katholieken nu eenmaal van traditie houden, en sinds de apostel Paulus de eerste dodelijk saaie preek gaf in Troas, is het onder sommige katholieke priesters een traditie geworden om zoveel mogelijk parochianen in slaap te doen vallen tijdens dit vast onderdeel van de Dienst van het Woord. Pastor Steve van de Vineyard daarentegen, wist wel 30 tot 45 minuten vol te praten zonder ook maar een moment te vervelen. Hij weefde op basis van het Oude Testament een goed onderbouwd verhaal in elkaar over het maken van keuzes, en wist daarbij op mooie wijze Gods almacht en alwetendheid in woorden samen te vatten, waarbij hij zelfs volledig recht deed aan de vrije wil.

Je zou dus kunnen concluderen dat mijn bezoek aan deze gemeenschap ten volle geslaagd was. Helaas was dit niet helemaal het geval. Tussen de aanstekelijke muziek en de mooie preek, was er namelijk nog een ander onderdeel: de communie. Ik had inderdaad besloten dat ik met deze mensen mee zou doen, dat ik zou ervaren wat mijn dochter zou ervaren als zij met ‘de grote mensen’ mee de kerk in mocht, maar ik wist al vooraf dat ik als katholiek niet ter communie zou kunnen en mogen gaan in deze gemeenschap. Nu vond ik dat op zich niet zo’n ramp. Ik had me voorgenomen om netjes te blijven zitten en de mensen hun ding te laten doen. Maar voordat de uitreiking van de communie begon sprak er een jongeman van het pastoraal team en legde uit wat de bedoeling was. De communie, zo zei hij, is een symbool dat Jezus zich onder de zondaars bevond en dat iedereen dus welkom is en alle zondaars aan zijn maaltijd deel mogen nemen. Als katholiek had ik hier zo mijn bedenkingen bij. Ja, natuurlijk zijn we allemaal zondaars. Zelfs de meest orthodoxe katholiek realiseert zich dat iedereen die ter communie gaat een zondaar is. Maar om in een gemeenschap waarin iedereen welkom is, ongeacht welk geloof zij aanhangen (want dat claimt deze christelijke gemeenschap), te beweren dat iedereen ook vrijelijk kan deelnemen aan de maaltijd des Heren, ging me toch een stapje te ver. De bagels en koffie waren nog amper naar binnen gewerkt of iedere zondaar mocht zomaar naar voren komen. Ik weet dat er onder christenen nogal wat verschillende visies over het ‘Heilig Avondmaal’ zijn, maar als Paulus (1 Kor. 11:20-29) schrijft dat iedereen zichzelf moet onderzoeken alvorens het brood te eten en de wijn te drinken, en dat een ieder die op onwaardige wijze eet en drinkt, die eet en drinkt zonder het lichaam te onderkennen, zijn eigen vonnis eet en drinkt, dan hoef je toch geen katholiek te zijn om tot de conclusie te komen dat deze maaltijd geen frivole gebeurtenis is. In de meest vrije interpretatie die ik me kan bedenken is het nog steeds hele serieuze en belangrijke aangelegenheid.

De jeugdige pastor vervolgde zijn toespraak door te zeggen dat hij zelf eerst altijd naar beneden keek en oogcontact ontweek met degene die de communie uitreikte. Maar sinds hij zelf het brood en de druivensap was gaan uitdelen, was hij tot de ontdekking gekomen dat oogcontact erg wenselijk was. Immers, het doel van de communie was om iets van de Heilige Geest te ontdekken in een medemens. En dat doe je door oogcontact te maken. Dus vroeg hij iedereen om de persoon die hem of haar de communie zou uitreiken in de ogen te kijken om zo de Heilige Geest in elkaar te ontdekken. Hoe zeer ik mijn niet-katholieke broeders en zusters probeer te begrijpen, op dit ogenblik werd ik boos en verdrietig tegelijk. Met welke logica kan een christen zeggen dat “Blijf dit doen om mij te gedenken”, uitgesproken door Hij die voor ons allen gruwelijk zou sterven aan het kruis, vrijelijk vertaald kan worden in: “Vergeet nu maar even dat brood dat je aanneemt, maar kijk een medemens aan en ontdek in hem of haar de Heilige Geest”? Ik kon, en kan hier nog steeds, niet bij.

Wat volgde ervoer ik als een onsmakelijke parodie op de Heilige Communie. Het mooiste geschenk dat Christus fysiek heeft nagelaten was veranderd in een schaamteloze poppenkast. Mensen gingen naar voren om een hostie en een plastic bekertje met sap te ontvangen. Een enkeling ging daarna op de knieën voor het podium zitten, maar de meesten groetten elkaar nog met het brood en het sap in de hand, lachten onder elkaar en sloegen geen enkel acht op het maal dat zij zojuist ontvangen hadden. Ik voelde de tranen in mijn ogen opkomen. Ik sloeg een kruisteken en bad vurig. Zowel voor mezelf omdat ik boosheid voelde als ook voor mijn dwalende broeders en zusters: “Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen.”

Sommige protestantse lezers zullen zich misschien afvragen: ‘Wat is dat toch met katholieken en het avondmaal? Waarom zou een dergelijk symbolisch tafereel iemand tot tranen kunnen brengen?’ Er heerst nogal wat onbegrip over hoe katholieken tegen de Heilige Communie aankijken. Ze worden beschuldigd van kannibalisme omdat ze geloven dat het brood en de wijn werkelijk vlees en bloed zijn, of er wordt gezegd dat ze de Bijbel te letterlijk nemen.

Volgens de katholieke kerk wordt men in de eucharistie als het ware aan de voet van het kruis geplaatst. De kerk, als het lichaam van Christus, wordt daarin verenigd met het ene offer van Christus. Wanneer ik ter communie ga, dan is dat voor mij dan ook het belangrijkste moment in mijn persoonlijke relatie met de Heer. “Dit is mijn lichaam,” zei Hij immers (Mat. 26:26, Mc. 14:22, Luc. 22:19, 1 Kor. 11:24). En ook de geconsacreerde hostie wordt in de katholieke kerk uitgereikt met de woorden: “Het lichaam van Christus.” Ik kan me dus geen persoonlijkere relatie met God voorstellen dan die van een katholiek tijdens de eucharistie. Dat is dus niet iets waar je mee moet spotten of, erger nog, een poppenkast van moet maken.

Maar zoals ik reeds zei, is er nogal wat onbegrip over dit onderwerp. Ik ben dus voornemens om in dit nieuwe jaar zo nu en dan een artikel op Broodje Paap te plaatsen over de eucharistie om zodoende dit onderwerp van verschillende kanten te belichten. Dit is niet zozeer een poging om mensen te overtuigen van moeilijke filosofische begrippen als transsubstantiatie, maar wel om te laten zien waarom katholieken overtuigd zijn dat het brood letterlijk ‘het lichaam van Christus’ is en waarom dit zo’n belangrijke plaats inneemt in ons geloofsleven. Ik hoop dat de niet-katholieke lezers daardoor iets meer te weten zullen komen van het katholieke geloof, en dat de katholieke lezers er ook iets van opsteken en/of zo nu en dan zinvolle kritiek of aanvullingen kunnen geven. Natuurlijk hoor ik graag hoe de lezer over de onderwerpen denkt die behandeld zullen worden.

Ik zie er al naar uit om me hier eens wat meer in te verdiepen. Rest mij alleen nog mijn mede-katholieken een ‘zalig’ nieuwjaar te wensen en mijn protestantse broeders en zusters een ‘gezegend’ nieuwjaar. En voor alle lezers vooral ook een gezond en gelukkig nieuwjaar.