De paus knuffelt veel te hard

• Jaap de Wit
• 26 november 2013
• Een rooms sausje
• 2

Een tijdje geleden schreef Manoury reeds dat de paus een begaafd kusser is, die alles zoent wat hem wordt toegeworpen. Op de redactie van Broodje Paap dachten we dat hij de hint wel zou oppikken. Hij belt ons immers dagelijks en hij kent onze mening. We vinden het erg leuk, hoor, zo’n kussende latino-paus, maar er zijn grenzen. Desondanks houdt hij maar niet op. Sterker nog, hij heeft zijn kus-offensief verdubbeld en probeert nu al kussend en knuffelend de wereld te veroveren. Niets is hem te gek. Het liefst knuffelt hij met mensen die te veel of te weinig ledematen hebben, last hebben van ernstige acne of flaporen, of die van voetbal houden. Kortom, de paus knuffelt mensen die worden omschreven als ‘mismaakt’.

Ik vind ‘mismaakt’ eigenlijk een heel naar woord. Het impliceert twee dingen: ten eerste dat de persoon over wie je het hebt een minder volmaakt mens is dan jijzelf, en ten tweede dat de Schepper een foutje heeft gemaakt bij het scheppen van sommige medemensen. Beide stellingen zijn ernstige ketterijen. Toch lees ik constant op katholieke websites dat Franciscus van ‘mismaakte’ mensen houdt. Dus toen ik pas geleden een persoonlijke audiëntie met de paus wilde, heb ik in een poging mijn kansen op een een tête-à-tête te verhogen, mijn benen laten amputeren. Helaas kreeg ik nul op het rekest, en nu zit ik dit artikel te typen zonder persoonlijk onderhoud met de Heilige Vader en ook zonder benen.

Niet lang na mijn zinloze amputatie ging de bovenstaande foto van de paus die iemand knuffelde met neurofibromatose viraal de wereld rond. De man zag er door zijn ziekte ernstig misvormd uit, maar Franciscus ontving hem zoals ieder ander, omhelsde de man en kuste hem. ‘Hij wel,’ dacht ik jaloers. ‘Als ik nog één afbeelding zie van de paus die iemand met gordelroos, eksterogen of een tennisarm knuffelt, dan ontplof ik.’ Maar naar mate ik meer berichten las over het ‘incident’ met de man met neurofibromatose, werd het me steeds duidelijker dat de paus de christelijke moraal gewoon erg goed had begrepen.

De katholieke moraalleer stelt voorop dat je een ander als individu ziet en waardeert. Dat betekent dat je iemand niet als object mag zien, niet als middel om je persoonlijke doelen te behalen, niet als ‘iets’ maar als ‘iemand’. Ieder mens is een unieke schepping van God. Voor veel katholieken waren de foto’s van de paus dus een aanleiding tot zelfreflectie. Zou ik zelf ook iemand met zo’n uiterlijk als gelijkwaardig individu kunnen begroeten en zoals ieder ander kunnen omhelzen? Een pijnlijk eerlijke vraag, die ook door verschillende katholieke media werd gesteld.

Toch viel het me op dat er ook een aantal websites (zowel katholiek als niet-katholiek) waren die dit incident gebruikten om de paus te verheerlijken. De lofprijzingen hadden bijna een toonzetting als: ‘Wauw, kijk eens wat een goede paus dat is! Wat een naastenliefde dat hij zelfs zo een misbaksel durft te zoenen! Hij wist niet eens of het besmettelijk was of niet.’ Men zei het nog net niet zo letterlijk, maar het zat er niet ver naast. Deze sites hebben het punt van de christelijke moraal, die Franciscus zo goed begrijpt, zelf jammerlijk gemist.

Op één katholieke nieuwssite werd gesproken over ‘de laatste in een reeks goede daden’ waarmee de paus zijn liefde voor de ‘gemarginaliseerden in de maatschappij’ wederom had bewezen. Het knuffelen van de man met tumoren werd daarbij vergeleken met het kussen van de voeten van gedetineerden. Oké, het is waar dat beiden op hun eigen manier ‘gemarginaliseerd’ zijn en ook liefde en erkenning als mens nodig hebben. Maar wanneer je als katholiek iets schrijft dat ongeveer klinkt als: ‘Kijk daar eens, de paus is een toffe gast want hij kust criminelen, landlopers, zieken en ook deze afstotelijke man hier’, heb je dan de man op de foto, Vinicio Riva, wel echt als mens in zijn waarde erkend? De 53-jarige Riva ervaart al jaren de afschuw van zijn medemensen en zo ontstaat er een afstand tussen hem en zijn naaste. Zelfs zijn vader schaamt zich voor hem. Franciscus doorbrak deze afstand en sloot hem in zijn armen. Niet als een zieke, maar als een gelijke. Daar zouden we allemaal lering uit kunnen trekken. Maar wanneer de media deze omhelzing noemen als bewijs voor Franciscus’ liefde voor ‘de gemarginaliseerden’, creëren zij dan niet gewoon weer opnieuw een afstand tussen Riva en onszelf? Is hij dan niet een lelijk object geworden dat de goedheid van de paus moet aantonen?

Terwijl ik zo over deze vraag aan het nadenken was, zag ik opeens op mijn computerscherm een nieuw artikel verschijnen, met als titel: ‘Paus Franciscus zegent alweer ernstig misvormde man’. Ik voelde me eigenlijk direct lichtelijk geïrriteerd, maar kon het toch niet laten om de link aan te klikken en het tenenkrommende artikel te lezen. Ik bedacht me geërgerd: ‘Is dit überhaupt wel nieuws? En zo ja, hadden ze dan niet ten minste een betere titel bij dit item kunnen bedenken?’ Ik keek nog eens goed naar het plaatje en op dat moment schoot me een titel te binnen waardoor ik ook meteen hardop moest lachen: ‘De paus knuffelt veel te hard.’

Ik heb soms een nogal levendige fantasie en plaatste mezelf in de positie van de arme kerel wiens gezicht in mijn hersenspinsel door een stevige omhelzing van de paus werd ingedeukt. Het gelaat van de Pontifex Maximus leek als een puzzelstukje te passen in dat van de naamloze man. Was het aardig van mij om daarmee te lachen? Nee, dat zeker niet, maar het was wel een beetje menselijker. Je kunt iemand door een gevoel van afschuw tot ‘object’ reduceren. Je kunt ook met gemene spot een persoon schaden. Maar je ontneemt iemand zijn individualiteit wanneer je hem het etiket ‘zielig’ geeft en hem geheel buiten het speelveld van de humor plaatst. Een wereld waarin niet mag worden gelachen om het onvolmaakte is een onmenselijke wereld, waarin ook geen ruimte meer kan bestaan voor zelfspot. Iemand die weet dat hij onvolmaakt is kan even hard en met even veel liefde om zichzelf lachen als om de ander, omdat hij beiden in een juist perspectief kan zien. Maar wanneer je niet meer om jezelf of de ander kan lachen, dan is dit een teken dat je jezelf te volmaakt of de ander te onvolmaakt vindt. In dat geval is je zelfbeeld in relatie tot de ander, en dus ook in relatie tot God, ontspoord.

Iedereen heeft wel wat. Bij sommigen is het menselijk leed zichtbaar van buiten, terwijl het bij anderen van binnen zit. Ik vind mijn eigen leed best draaglijk en ik hoop (en geloof) dat dat ook geldt voor de heren op de foto’s hierboven. Zij zijn in ieder opzicht even menselijk als jij of ik. Ik vind het vreselijk wanneer er niet om mij gegrapt kan worden. Wat ik niet draaglijk vind, is wanneer mensen mijn leed zo plechtig vinden dat ze er nooit meer om durven lachen. Dit heb ik ook persoonlijk wel eens meegemaakt en op dergelijke momenten voel ik me geen individu meer, maar vergelijkingsmateriaal. ‘Het kan altijd slechter, kijk maar naar hem.’ Toen ik dus was uitgelachen over het (al dan niet door de paus) ingedeukte gezicht van deze man, keek ik eens in de spiegel, en dacht ik met enige zelfspot: ‘Verdraaid, ik had helemaal mijn benen nooit hoeven laten amputeren! Ik ben uit mezelf al mismaakt genoeg om een knuffeltje van Franciscus te verdienen.’